Civata Çeşitleri ve Ölçüleri
Civata
Civata, parçaları birleştirmeye yarayan uç ve gövde kısmında vida dişi bulunan baş ve gövde kısımları farklı şekillerde üretilen en önemli bağlantı elemanlarından biridir. Mukavemeti arttırılması için somun ile kullanımı çoğunluktadır. Kullanımlarına göre farklı civata çeşitleri ve ölçüleri bulunmaktadır. Cıvatalar baş ve gövde biçimlerine göre 2 farklı çeşide ayrılmaktadır. Baş ve gövde biçimine göre civataları inceleyecek olursak;
Baş Biçimlerine Göre Civata Çeşitleri
Altı Köşe Başlı Civatalar: En çok kullanılan civata çeşitlerinden olan altı köşe başlı civataların dişleri ince imal edilmektedir. Kullanım alanlarında göre tam boy dişli civata ya da bir kısmı dişli civata olarak üretilebilmektedir.
Alyan Civatalar: Baş tarafının görünmemesi gereken yahut alyan anahtarı kullanılamadığı alanlarda alyan civatalar diğer adıyla allen civatalar kullanılmaktadır.
Havşa Başlı Civatalar: Alyan civatalarda gibi baş kısımları ince bir yapıya sahiptirler. Yüksekliği kısa olan parçaların montajında civata başı gözükmesi istenmeyen durumlarda tercih edilmektedir. Baş tarafındaki havşa ile deliğin merkezinde sıkma yapılarak mukavemet sağlanmaktadır.
Tornavida Ağızlı Civatalar: Civata başında tornavida ucunun girebileceği kanal mevcuttur. Tornavidalarla sökülüp takılacak boyuttaki düşük bağlantılarda kullanılabilir.
Yıldız Tornavida Ağızlı Civatalar: Tornavida ağızlı civatalarda olduğu gibi yıldız uçlu tornavidanın gireceği kanal sayesinde daha kuvvetli sıkma yaparlar. Ayrıca tornavida ağızlı civatalara göre sökme ve takma sırasında ağız yapısı bozulmaz.
Özel Amaçlı Civata Çeşitleri: Cıvatalar otomotivden, iş makinalarına tüm bağlantı gerektiren her yerde kullanılmaktadır. tüm bunlar için standart civata çeşitleri ve ölçüleri mevcuttur. Bunlar haricinde özel ihtiyaçlara göre özel ölçülerde ve çeşitlerde civatalar üretilebilmektedir.
Gövde Biçimlerine Göre Cıvata Çeşitleri
Başsız Civata: Bir diğer adı saplama olan bu civatalar, sağ ve sol taraftan diş açılmış, başı olmayan civatalardır. Bağlantı yapılacak parça saplama ve somunlar ile makine gövdesine sabit kalacak şekilde kuvvetlice sıkılır.
Esnek Civatalar: Bu tip civatalar elastik bir malzemeden üretilen ince bir yapıya sahiptirler. Civataya sıkma kuvvet uygulandığında inceltilmiş olan bölümden cıvata bir miktar uzamaktadır. Bu civatalarda gövde çapı, diş dibi çapının %10’ u kadar incelebilmektedir. Cıvataya uygulanan kuvvet kalkınca cıvata ilk haline döner. Kuvvetli sıkılmaları ve elastik yapıları gereği emniyet sistemine gerek yoktur.
Gövdesi Toleranslı Cıvatalar: Yüksek oranda moment ileten makine parçaları gövdesi toleranslı olarak taşlanmış özel cıvatalarla bağlanmaktadır.
Vidalı pimler : Birbirine bağlanacak hareketli ya da iç içe geçen parçaların, uygun deliklerinden geçirilerek kayma engellenmektedir.
Civata Ölçüleri
Bir projede kullanılacak civata çeşiti ve civata ölçüleri için teknik bilgiyle hesaplanması gerekmektedir. Cıvatayı tam ve hassas olarak hesaplamak çok net sonuca ulaştırmayabilir. Genellikle pratikte tablolar yardımı ile civata seçimi yapılmaktadır. Eğer gerekliyse daha detaylı ve hassas ölçüm ve kontrol yapılmaktadır. Hesaplama için örnek vermek gerekirse; ilk olarak cıvataya gelecek yük hesaplanır. Cıvatayı zorlayan boyuna kuvvet ve cıvata malzeme kalitesine göre tablodan cıvatanın anma çapı seçilir.
Benzer Yazılar