Haddeleme Nedir?
Haddeleme
HaddelemeKesiti kalın olan bir telin, bir kalıp içerisinden geçirilerek kesitini küçültme işlemine tel çekme işlemi denir. Kesitler çoğunlukla dairesel olup bazı durumlarda kare ya da altıgen kesitlerde çekilebilmektedir.
Dairesel kesitli çubuklar çekilerek cıvata, saplama gibi elemanların üretiirken, tel çekilerek de kablo ve yay üretimi sağlanmaktadır.
Tel veya çubuk çekme olarak adlandırılan süreç; üretimden kalın çap ile çıkan telin, belirli ölçülerdeki matrisden geçirilerek çapının küçültülmesidir. Çelik tellerin üretiminde filmaşin isimli bir hammadde kullanılmaktadır. Üretimden çıkan teller öncelikle büyük ölçülerde üretilmektedir. Telin istenilen ölçülere getirilmesi için haddeleme işlemi uygulanmaktadır. Bu işlemde makinaları haricinde, el haddeleri de kullanılmaktadır.
Tel çekme işlemi uygulanan teller çekilerek inceltilmektedir. İstenilen ölçülere ulaşıldığında elmas haddeler ile son düzenlemeler yapılmaktadır. Tel çekme işlem sürecinde tellerin boyunda uzama, çaplarında ise küçülme gerçekleşmektedir. Üzeri paslı olan tellerin mekanik veya kimyasal yöntemler ile üzerindeki paslardan arındırılması sağlanır. Aksi halde paslı teller kullanılan kalıpların aşınmasına yol açar.
Tel Çekim Makinaları
Tel çekim makine çeşitleri arasında en sık kullanılan silindir makinalardır. Bu makinalar üzerinde 2 adet birbirine ters yönde dönen çelik merdane barındırmaktadır. Tel çekimde yer alan merdaneler silindir şeklinde iken levha çekimindeki merdaneler düz şekle sahiptir. İstenilen ölçü üst merdanenin hareketi sayesinde ayarlanabilmektedir. Merdane üzerindeki kanallar vasıtasıyla istenilen ölçülere kadar çekilebilmektedir. Ve son işlem olarak elmas haddelerden çekilmesiyle son aşamaya ulaşmaktadır.
Silindir makinalar haricinde farklı makinalar ile de tel çekme işlemi gerçekleştirilmektedir. Bunlar birden fazla elmas haddeleme veya tel tavlama işlemleri ile gerçekleşir. Ayrıca elle tel çekme de yapılabilmektedir. Bu işlem için elmas haddelerden geçirilen tel istenilen ölçüye getirilmektedir.
Tel Çekme Çeşitleri
Tel veya çubuk çekme işlemi iki farklı yöntem ile gerçeklemektedir. İlk yönteö kuru tip tel çekme. Bu yöntemde gres ve sabun tozu kullanılmaktadır. Bir diğer yöntem ise ıslak tel çekme olup, bu yöntemde sıvı yağ kullanmaktadır. Alüminyum, bakır, nikel, karbonlu ve paslanmaz çelik tel çeşidine göre kullanılacak yağ belirlenebilmektedir.
Tel Çekme İşlemine Hazırlık
Önce filmaşinler kangal halinde hammadde olarak getirilir. Üzerleri paslı olduğu için, bu pasların giderilmesi gerekir. Bunun için iki yöntem uygulanmaktadır. Pas giderme için mekanik ya da kimyasal yöntemler uygulanmaktadır.
Banyodan çıkartılan kangallar sıcak veya soğuk suda iyice yıkanarak asit kalıntılarından temizlenir.
Kireç banyosuna daldırılan kangallar böylece son asit kalıntılarını da kireçle nötralize etmiş olurlar. Bu yüzey paslanmalarına engel olur. Bazen fosfat banyosuna da daldırılırlar. Böylece korozyona karşı iyi bir koruyucu tabaka elde edilir.
Kireçli veya fosfatlı filmaşinler su ile tekrar yıkanırlar ve 100 C lik fırınlarda kurutulmaktadır. Böylece filmaşinler çekime hazır hale getirilmektedir.
Tel Çekme İşlemi Nasıl Yapılır?
Çekme işlemi yapılacak tel yada çubukların varsa paslarından arındırılması gerekmektedir. Ardından ön tav, ara tav ve son tav olmak üzere çekim işlemi sırasında aşama aşama uygulanmaktadır. Filmaşin tavlana derecesi 850-1050 C dereceyi bulmaktadır. Ayrıca telin kalınlık ve uzunluk ölçülerine göre makine mı yoksa el haddesi ile mi çekim yapılacağına kararlaştırılmaktadır.
5 mm altındaki teller çekme yolu ile elde edilirken, 5 mm üzeri teller sıcak haddeleme denilen yöntem ile elde edilmektedir. Eğer tel çapı fazla ise birden fazla tavlanması gerekmektedir. Haddeler arası ölçüler ayarlandıktan sonra merdane üzerindeki büyükten küçüğe doğru ilerleyen kanallar kullanılmalıdır. Telin doğru ve düzgün şekilde çekilebilmesi için silindirden çıkan ucun düşük kuvvetle çekilip yön verilmesi gerekmektedir. Son işlem olarak silindirden çıkan tel elmas haddeden geçirilip son haline getirilmektedir. Boru çekme işlemi de esas olarak tel çekme işlemine çok benzer. Boru kalıptan çekilirken içine silindirik parça (mandrel) konulmaktadır.
Tel Çekme Makinası Özellikleri
– Ana gövde, çekme tamburu ve elmas aynası ince taneli demir döküm’dendir.
– Çekme tamburu ve elmas aynası su soğutmalı özelliğe sahiptir.
– Dişliler fosforik tunçtan, helezon dişliler yüksek karbonlu çelikten imal edilmiştir.
– 8 mm veya 6 mm’lik çubuklardan 2 mm’ye kadar çivi teli çekilebilmektedir.
– Dikenli tel ve tel örgü teli gibi tel cinslerini de çekilebilmektedir.
Diğer Yazılar